Çinko, vücudunuzda gerçekleşen birçok olayın gerçekleşmesinde hayati rol oynayan bir besindir. Vücudunuz doğal olarak çinko üretmediğinden bu minerali yiyecekler ya da takviyeler yoluyla almak zorundasınız.
Çinko, vücudunuz için gerekli olan temel bir besin maddesi olarak kabul edilmektedir. Bu durum vücudunuzun çinkoyu üretemediği veya bünyesinde biriktiremediği anlamına gelir. Bu nedenle çinkoyu bütün hayatınız boyunca sürekli dışarıdan tedarik etmek zorundasınız.Çinko minerali aşağıdakiler de dahil olmak üzere vücudunuzdaki sayısız işlem için gereklidir:
- Gen expresyonu
- Enzimatik reaksiyonlar
- Bağışıklık fonksiyonu
- Protein sentezi
- DNA sentezi
- Yaraların iyileşmesi
- Büyüme ve gelişme
Çinko, vücudunuzun sayısız şekillerde kullandığı hayati öneme sahip bir mineraldir. Size şaşırtıcı gelebilir ancak çinko, vücudunuzda demirden sonra en bol bulunan ikinci mineraldir ve her hücrede bulunur. Dolayısıyla eksikliği vücutta bir çok problemlere sebep olabilir.
Çinko, metabolizma faaliyetlerine, sindirime, sinir fonksiyonuna ve diğer birçok işleme yardımcı olan 300’den fazla enzimin aktif hale gelmesi için gereklidir. Ayrıca, bağışıklık hücrelerinin gelişimi ve işlevi için de kritik bir rol üstlenmektedir.
Çinko İçeren Besinler
Birçok hayvansal ve bitkisel gıda doğal olarak çinko bakımından zengindir ve çoğu insanın yeterli miktarda tüketmesini kolaylaştırır.
Çinko minerali bakımından zengin olan besinlerden bazıları şunlardır:
- Kabuklu deniz ürünleri: İstiridye, yengeç, midye, ıstakoz ve istiridye
- Et: Sığır eti, kuzu eti..
- Kanatlı hayvanlar: Hindi ve tavuk
- Balık: Pisi balığı, sardalye, somon ve dil balığı
- Baklagiller: Nohut, mercimek, siyah fasulye, barbunya vb.
- Kuruyemiş ve tohumlar: Kabak çekirdeği, kaju fıstığı, kenevir tohumu vb.
- Süt ürünleri: Süt, yoğurt ve peynir
- Yumurta.
- Kepekli tam tahıllar: Yulaf, kinoa, kahverengi pirinç, çeltik vs.
- Bazı sebzeler: Mantar, lahana, bezelye, kuşkonmaz ve pancar yeşillikleri
Çinko Eksikliği Belirtileri
Şiddetli çinko eksikliği nadir olarak karşılaşılan bir vakadır. Bununla birlikte düşük bir ihtimal de olsa genetik mutasyona uğramış kişilerde, anneleri yeterli çinkoya sahip olmayan ve henüz anne sütü ile beslenen bebeklerde, alkol bağımlılığı olan kişilerde ve bazı bağışıklık sistemini baskılayıcı ilaçlar kullanan kişilerin herhangi birinde çinko zafiyeti oluşabilir.
Şiddetli çinko eksikliğinin belirtileri arasında büyüme ve gelişme bozuklukları, gecikmiş cinsel olgunluk, deri döküntüleri, kronik ishal, tam anlamıyla iyileşemeyen yaralar ve dışarıdan gözlemlenen davranış sorunları bulunur.
Daha makul tarzda görülen çinko eksikliği vakaları, özellikle yemek düzenlerinde önemli besinlerin yer almadığı gelişmekte olan ülkelerdeki çocuklarda daha yaygındır. Yetersiz beslenme nedeni ile dünya çapında yaklaşık 2 milyar insanın çinko eksikliği olduğu tahmin edilmektedir.
Çinko eksikliği bağışıklık sisteminizi bozduğu için enfeksiyon olma riskinizi arttırmaktadır. Bu sebeple çinko eksikliğinin 5 yaşın altındaki çocuklarda her yıl 450.000’den fazla ölüme neden olduğu düşünülmektedir.
Çinko eksikliği riski altında bulunan kişiler şunlar olabilir:
- Crohn hastalığı gibi mide-bağırsak hastalıkları olan insanlar
- Vejetaryenler ve veganlar
- Hamile ve emziren kadınlar
- Sadece anne sütüyle beslenen büyük bebekler
- Orak hücre anemisi olan kişiler
- Anoreksiya veya bulimia olanlar dahil olmak üzere yetersiz beslenen insanlar
- Kronik böbrek hastalığı olan kişiler
- Aşırı alkol tüketen kişiler
Hafif çinko eksikliğinin belirtileri arasında ishal, bağışıklığın azalması, saçların incelmesi, iştahın azalması, duygu-durum bozuklukları, kuru cilt, doğurganlık sorunları ve bozulmuş yara iyileşmesi sayılabilir.
Çinko eksikliğini, vücudunuzun çinko seviyeleri üzerindeki sıkı kontrolü nedeniyle laboratuvar testlerini kullanarak tespit etmek oldukça zordur. Bu nedenle, çinko seviyesini tespit için yapılan testler normal seviyeleri gösterse bile hala çinko seviyeniz eksik olabilir. Takviyeye ihtiyacınız olup olmadığını belirlenirken kan testlerinizin sonucu ile birlikte yetersiz beslenme ve genetik gibi diğer risk faktörleri dikkate alınmaktadır.
Yüksek Doza da Dikkat
DNA sentezi, bağışıklık fonksiyonu, metabolizmanın işleyişi ve vücudun büyüyüp gelişmesi için çinko gerekli bir mineraldir. Çinko ayrıca vücutta oluşabilecek iltihapları ve yaşa bağlı bazı hastalıkların meydana gelme riskinizi azaltabilir.
Çoğu insan için günlük önerilen çinko alım miktarı (RDI) erkekler için 11 mg, kadınlar için ise 8 mg’dır. Bununla birlikte yaşlı yetişkinlerin ve çinko emilimini engelleyen hastalıkları olan kişilerin ayriyeten çinko takviyesine ihtiyacı olabilir.
Yüksek doz çinko takviyeleri tehlikeli yan etkilere neden olabileceği için, önerilere bağlı kalmak ve yalnızca gerektiğinde takviye almak sağlığınız açısından önemlidir.
Kaynak
Food.News
NCBI.NLM.NIH.gov
ScienceDirect
ScienceDaily
Fotoğrafı: Chan Walrus , Pexels’den
