Güvenilir gıda, tüketicinin sağlığı açısından çok ciddi ve önemli bir husustur. Hala fazla talep görmekte olan; açıkta satılan, etiketsiz ve ruhsatsız ürünler sağlımız açısından risk oluşturmaktadır. Tüketeceğimiz gıdalar konusunda dikkatli ve seçici davranmamız sağlığımız açısında önem taşımaktadır.
HAZIRLAYAN: Dilan PÖKÜN
GÜVENİLİR GIDA NEDİR?
Güvenilir gıda; her türlü bozulma ve bulaşmaya neden olan sebeplerden arındırılıp tüketime uygun hale getirilmiş, sağlık açısından risk oluşturmayan ve besin değerini kaybetmemiş gıda olarak tanımlanmaktadır. Güvenli gıda, raf ömrü boyunca fiziksel, kimyasal ve biyolojik herhangi bir risk taşımamaktadır. Tüketeceğimiz gıda eğer bu risklerden birini bile taşıyorsa tüketici için güvenilir gıda olarak sınıflandırılamaz. Gıdanın güvenilirliğini tehdit eden bazı riskler vardır. Bunlar:
- Fiziksel Riskler: Tüketeceğimiz gıda içerisinde bulunmaması gereken yabancı madde varlığı fiziksel risk olarak tanımlanmaktadır. Gıda içerisinden çıkan; taş, toprak, cam, tahta, metal vb. maddeler fiziksel risk oluşturmaktadır.
- Kimyasal Riskler: Hayvancılıkta ve bitkisel üretimde kullanılan ilaçlar, deterjan kalıntıları, çevresel kaynaklı olan ağır metallerin gıdaya bulaşması, gıda işleme aşamalarında bulaşan zararlı bileşikler, ambalaj kaynaklı olan kimyasal bulaşmalar ve gereksiz yere kullanılan katkılar kimyasal risk olarak belirtilmekte ve gıda için risk oluşturmaktadır.
- Mikrobiyolojik Riskler: Gıdalar üzerinde mikroorganizmaların ve onların bırakmış olduğu zehirli kalıntıların varlığı ile haşere bulaşması olarak tanımlanmaktadır.
GIDA GÜVENLİĞİ NEDİR?
Gıda güvenliği, sağlıklı gıda üretimi sağlamak amacı ile gıdaların üretim, işleme, saklama, taşıma ve dağıtım aşamalarında gerekli kurallara uyulması ve önlemlerin alınması anlamına gelmektedir. Gıda güvenliği, üretimden son tüketiciye kadar gıdaların güvenli bir şekilde ulaşmasını sağlayan tüm prosesleri kapsamaktadır.
Gıda üretimi yapan işletmeler kaliteli üretim sisteminin yanında öncelikle, üretimi yapılmış olan gıdayı garanti altına alan Gıda Güvenliği Yönetim Sistemleri, gıda güvenliği ve gıda güvenliği programlarının önemini arttırmıştır. Gıda güvenliği programları ile tehlikeler en aza indirilerek ortaya çıkabilecek hataların kaynakları ve bu hataların çözüm yolunun bulunması amaçlanmaktadır.
Gıda güvenliği tehlikesinin oluşması gıda zincirinde herhangi bir basamak da gerçekleşebilmektedir. Tüketicinin gıda zincirinde önemli bir basamak olduğunu bilmesi gıda güvenliği açısından önem taşımaktadır. Bu nedenle, gıda zinciri boyunca herhangi bir tehlike oluşmasını engellemek için etkin bir kontrol gerekmektedir.
GIDA GÜVENLİĞİNİN ÖNEMİ
Gıda kaynaklı hastalıklar bağışıklık sistemi zayıf olan yaşlı, hamile ve çocuklarda ciddi boyutlarda risk oluşturmaktadır. Bu hastalıklar, küçümsenmeyecek kadar ciddi boyutlara ulaşmakta ve ölümlere sebep olmaktadır. Ülkeler incelendiği az gelişmiş ve henüz gelişmekte olan ülkelerde gıda kaynaklı hastalık oranları ve ölüm sayılarının diğer ülkelere göre daha fazla olduğu bilinmektedir. Gıda kaynaklı hastalıkların çoğunluğu gıda güvenliğinin sağlanamadığı ve uygun olmayan şartlarda üretilen gıdalardan kaynaklandığı belirlenmiştir. Bu sebeple gıda güvenliği hem üreticiyi hem de tüketiciyi yakından ilgilendiren önemli bir konudur. Toplum sağlığı açısından gıda güvenliğine önem verilmeli ve güvenilir gıdalar tüketilmelidir.
GÜVENİLİR GIDA ÜRETİMİ
Tüketici gün geçtikçe doğala en yakın, çevreye en zararsız, insan sağlığına uygun, en az işlem görmüş ve güvenilir olan gıdayı tercih etmektedir. Bu konu güvenilir ve sağlıklı gıda üretimi için üreticilerin, yetkililerin ve diğer konu elemanlarının tüketime sunulacak olan gıdaların belirli standartlara göre üretilmesi konusunda ortak bir noktada birleşmesine neden olmuştur. Bu çalışmalar sonucunda, çiftlikten- çatala kadar gıda güvenliği yönetim sistemlerinin geliştirilmesi sağlanmıştır.
Dünyada güvenilir ve kaliteli gıda üretmek için Uluslararası Standardizasyon Örgütü (ISO) tarafından toplam kalite sistemleri oluşturulmuştur. Bu sistemlerden; ISO 9001: Kalite Yönetim Sistemi, ISO 22000: Gıda Güvenliği Yönetim Sistemi (GMP, GHP, HACCP), ISO 14001: Çevre Yönetim Sistemi, OHSAS 18001: İşçi Sağlığı Ve İş Güvenliği Standardı ve SA8000: Sosyal Sorumluluk Standardı güvenilir gıda üretimini sağlamak amacıyla gıda işletmelerinde kullanılmaktadır. Dünyada çoğu ülke ile birlikte ülkemizde de kalite yönetim sistemlerine karşı yönelim oldukça artış göstermekte ve üretimler kontrollü şekilde yapılmaktadır.
Gıda güvenliği ancak gıda zinciri boyunca Kritik Kontrol Noktalarında Tehlike Analizi (HACCP) uygulanarak sağlanabilmektedir. HACCP sistemi 2006 yılından itibaren ISO 22000 ile karşılanmaktadır. Gıda üretimi yapan işletmelerde kaliteli üretim sisteminin yanında öncelikli olarak ISO 22000 kullanılarak gıda güvenliği hammaddeden son tüketime kadar garanti altına alınmaktadır.
ISO 22000 gıda işletmelerinde, güvenli gıda üretimi için gerekli tüm hijyen şartlarının belirlenmesini ve bu hijyen şartlarının üretimden tüketime kadar eksiksiz olarak uygulanmasını sağlamaktadır. ISO 22000 gıda güvenliği konusunda oluşabilecek riskleri önceden anlaşıp alınabilecek önlemlerin net bir şekilde ortaya konulduğu Uluslarası bir yönetim sistemidir.
ISO 9001 Kalite Yönetim Sistemi Standardı her türlü tüketici memnuniyetini sağlamak amacıyla işletmelerde uygulamaktadır.
ISO 22000 standardı kapsamında olan iyi hijyen uygulamaları (GHP) ve iyi üretim uygulamaları (GMP) marka güvenilirliğini arttırmaktadır. Güvenilir gıda üretiminin yapılabilmesi için gıda güvenliği programları eksiksiz ve doğru şekilde uygulanmalıdır. Gıda güvenliğinin tam olarak sağlanabilmesi toplum sağlığı açısından büyük önem taşımaktadır.
KAYNAKÇA
Erkmen, O. (2010). Gıda Kaynaklı Tehlikeler Ve Güvenli Gıda Üretimi. Çocuk Sağlığı Ve Hastalıkları Dergisi, s. 220-235
Özdemir, E.K., Topsümer, F. (2017). Güvenilir Gıda Konusunda Tüketici Farkındalığının Geliştirilmesinde İletişim Stratejilerinin Rolü. Egemia, s. 57-84
tarimorman.gov.tr/
